Ο Χρήστος Λυντέρης 

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΙΣΧΥΟΝΤΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ;

 του Χρήστου Λυντέρη,  Διδάκτορος νομικής –  δικηγόρου

Ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο; Μια σύνοψη του ισχύοντος Συντάγματος

Το Σύνταγμα του 1975, με όλες τις  αναθεωρήσεις του, εγκαθίδρυσε ένα πολίτευμα «κλειστό», το οποίο φρόντιζε μονάχα για την διατήρηση της εξουσίας των εμπνευστών του και ουδόλως μεριμνούσε για την χρηστή δημοκρατική διακυβέρνηση. Στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,  χωρίς να διαφοροποιείται  ιδιαιτέρως από τις διατάξεις του αυταρχικού Συντάγματος 1952, εμφανίζεται φλύαρο και δυσνόητο στους πολίτες. Οι καινοτομίες του περιορίζονται κυρίως στα λεγόμενα κοινωνικά δικαιώματα (προστασία οικογένειας, γάμου μητρότητας, παιδικής ηλικίας, πολυτέκνων, υγείας, αστέγων, εργασίας, περιβάλλοντος) και στις περισσότερες περιπτώσεις έχει την μορφή διακήρυξης παρά δικαιώματος που παράγει άμεσα έννομα αποτελέσματα. Επίσης απαράδεκτη είναι η  εκτεταμένη  χρησιμοποίηση της λεγόμενης «επιφύλαξη του νόμου», σύμφωνα με την οποία το Σύνταγμα  χρησιμοποιώντας την φράση «όπως νόμος ορίζει» ή άλλη ανάλογη, αναθέτει στον απλό νομοθέτη τον τρόπο προστασίας του δικαιώματος με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις η προστασία να παραλύει ή να περιορίζεται σε σχέση με το συνταγματικό κείμενο.

Μερικά χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα βρίσκουμε στο άρ. 19 που αφορά το απόρρητο της επικοινωνίας ή κυρίως σε διατάξεις που προστέθηκαν με τις τελευταίες αναθεωρήσεις του 2001 και του 2007, όπως το άρ. 5^α που αφορά το δικαίωμα στην πληροφόρηση, το άρ. 9^α που αφορά την προστασία των προσωπικών δεδομένων, ή το άρ. 14 που αφορά την διαφάνεια στα μέσα χρηματοδότησης των ΜΜΕ.  Ωστόσο τα μεγαλύτερα προβλήματα του ισχύοντος Συντάγματος δεν βρίσκονται στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά στο πεδίο της οργάνωσης του Κράτους. Σύμφωνα με το ισχύον σύνταγμα:

1. Η έλλειψη χωριστών εκλογών για εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη θεσμών εσωκομματικής δημοκρατίας, κατάντησαν την Βουλή δέσμια της εκάστοτε κυβέρνησης. Δεν υφίσταται διάκριση, αλλά σκόπιμη σύγχυση των εξουσιών. Το πολίτευμα της αυτοαποκαλούμενης «προεδρευομένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας» σύμφωνα με το οποίο εκλέγεται μόνο η Βουλή και η κυβέρνηση πρέπει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής, κάτι η οποία είχε αξία σε πολίτευμα βασιλευομένης δημοκρατίας προκειμένου οι κυβερνήσεις που διόριζε ο βασιλέας να έχουν κάποια δημοκρατική νομιμοποίηση, σήμερα δεν δικαιολογείται και, όπως αποδείχθηκε, οδήγησε, σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη θεσμών εσωκομματικής δημοκρατίας, στην ποδηγέτηση της Βουλής από την εκάστοτε κυβέρνηση και το κόμμα. Οι βουλευτές δεν είναι ανεξάρτητοι αλλά ψηφίζουν τα νομοσχέδια που καταθέτει η κυβέρνηση υπό την απειλή της διαγραφής σε περίπτωση μη τήρησης της κομματικής πειθαρχίας. Οι εκλογές διενεργούνται όποτε κρίνεται σκόπιμο από την κυβέρνηση για μικροκομματικούς καθαρά σκοπούς και όχι σταθερά κάθε τέσσερα χρόνια.

2. Το κόμμα , χωρίς η λειτουργία του να ρυθμίζεται παρά μόνο με μία γενική διάταξη του άρ.29, έχει αναχθεί σε υπέρτατο θεσμό του κράτους. Το γεγονός δε ότι δεν ρυθμίζεται καθόλου ο τρόπος λειτουργίας του από το Σύνταγμα έχει επιτρέψει την ύπαρξη τριτοκοσμικών κομμάτων όπου δεν υπάρχουν στοιχειώδεις δημοκρατικοί θεσμοί και καταστατικά αλλά επικρατεί η θέληση του εκάστοτε αρχηγού και της αυλής του. Ο αρχηγός, εάν ελέγχει το κόμμα, ελέγχει εφόσον εκλεγεί πρώτο κόμμα την Βουλή, την κυβέρνηση και διορίζει την ηγεσία της δικαιοσύνης!

3. Το Σύνταγμα στο άρ.44 προβλέπει δυνατότητα διενέργειας δημοψηφίσματος μόνο κατόπιν απόφασης της κυβέρνησης ή της πλειοψηφίας της Βουλής  Απεναντίας, απουσιάζουν πλήρως θεσμοί άμεσης συμμετοχής με πρωτοβουλία πολιτών όπως τα δημοψηφίσματα ή οι προτάσεις νόμων με λαϊκή Πρωτοβουλία ή τα υποχρεωτικά δημοψηφίσματα, τα οποία προβλέπονται στα συντάγματα άλλων – ευνομούμενων – χωρών. Η Βουλή έχει την δυνατότητα  χωρίς προσφυγή στον λαό να αλλάζει τα σύνορα της χώρας να εγκαθιστά ξένα στρατεύματα στην χώρα, να εκχωρεί συνταγματικές αρμοδιότητες σε διεθνείς οργανισμούς, να περιορίζει την εθνική κυριαρχία ή να  αλλάζει το ίδιο το Σύνταγμα. Καθ’ όλη την διάρκεια της μεταπολίτευσης δεν έγινε ούτε ένα δημοψήφισμα. Με αυτόν τον τρόπο ο πολίτης δεν έχει κανένα δικαίωμα στην απευθείας άσκηση της εξουσίας και έχει τεθεί στο περιθώριο της πολιτικής ζωής

4. Η δικαιοσύνη είναι ακρωτηριασμένη, αφού σύμφωνα με το άρ.90 του Συντάγματος η ηγεσία της διορίζεται από την κυβέρνηση . Επιπλέον δεν υπάρχει Συνταγματικό Δικαστήριο αυξημένου κύρους για να κρίνει την αντισυνταγματικότητα των νόμων, ούτε εάν τηρήθηκε η συνταγματικά προβλεπόμενη διαδικασία ψήφισής τους.

5. Τα μέλη της κυβέρνησης και οι βουλευτές έχουν κατοχυρώσει συνταγματικά την προνομιακή μεταχείρισή τους και την ατιμωρησία τους έναντι των υπολοίπων πολιτών με βάση τις διατάξεις των άρ. 62 και 86 του Συντάγματος που μεταφέρθηκαν στο Σύνταγμα του 1975 από τα Συντάγματα του 1864 του 1911 και του 1952 και ενισχύθηκαν με την αναθεώρηση του 2001 ακόμη περισσότερο με θεσμούς συντομότατης παραγραφής των εγκλημάτων μελών και πρώην μελών κυβερνήσεων. Επιπλέον, δεν προβλέπεται σύστημα δημόσιας λογοδοσίας, ενώ και ο θεσμός του ελέγχου των οικονομικών των κομμάτων της Βουλής είναι εντελώς διάτρητος, αφού διενεργείται μέσω επιτροπής στην οποία μετέχουν κατά πλειοψηφία μέλη της Βουλής με αποτέλεσμα τα κόμματα ουσιαστικά να ελέγχουν τον εαυτό τους!

6. Δεν έχουν όλοι οι Έλληνες τα ίδια πολιτικά δικαιώματα, αφού τα κόμματα του κοινοβουλίου εξασφαλίζουν προνομιακή χρηματοδότηση και προβολή, διαπλέκονται με τράπεζες και ΜΜΕ και αποκλείουν κάθε νέα πολιτική κίνηση ανανέωσης της πολιτικής ζωής.

Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν να ήταν ίσως ανεκτά την εποχή του Συντάγματος του 1864 ή έστω του 1911 και του 1952, γι’ αυτό άλλωστε και το Σύνταγμα του 1975 αποτελεί αναθεώρηση αυτών των Συνταγμάτων με αποτέλεσμα το σημερινό Σύνταγμα της Ελλάδος να φέρει τον πλήρη τίτλο Σύνταγμα 1864/1911/1952/1975/1986/2001/2007!  Αλλά σήμερα κανένας πολίτης με δημοκρατική συνείδηση δεν μπορεί να αποδεχθεί αυτό το θεσμικό πλαίσιο και αυτό το πολιτικό σύστημα το οποίο οδήγησε στην κατάρρευση και στην ταπείνωση της χώρας. Χρειάζεται επειγόντως ευρύτατη συνταγματική αλλαγή, προκειμένου να δοθεί η ώθηση που απαιτείται για να εξέλθει η Ελλάδα από την βαθιά κρίση. Είναι ανάγκη να πνεύσει νέος άνεμος, να τεθεί ο πολίτης στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής, να καθιερωθεί η διάκριση των εξουσιών, να επιτευχθεί η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, να παύσει η ανισότητα, και να κατοχυρωθούν οι βασικές αρχές της δημοκρατίας.